Η μηδική είναι ένα πολυετές φυτό, εξαιρετικής σημασίας για την κτηνοτροφία και τα τελευταία χρόνια η καλλιέργεια της είναι αρκετά διαδεδομένη στη χώρα μας, λόγω των ευνοϊκών κλιματικών συνθηκών.
Αρκετά είδη της μπορούν να καλλιεργηθούν και ως ετήσια και θεωρούνται σημαντική κατηγορία λειμώνιων ψυχανθών με ιδιαίτερη αντοχή σε αντίξοες συνθήκες.
Η μηδική ανήκει στην οικογένεια των Ψυχανθών και στο γένος Medicago.
Τα περισσότερα είδη της είναι αυτοφυή, αλλά υπάρχουν και καλλιεργούμενα είδη, με το πιο γνωστό και διαδεδομένο να είναι η μηδική η κοινή ή ήμερη (Medicago sativa). Μπορεί να καλλιεργηθεί σε συνδυασμό με άλλα αγρωστώδη ή ακόμα και μόνη της. Ανάλογα με το σκοπό, η καλλιέργεια της μηδικής διακρίνεται σε χορτοδοτική και σποροπαραγωγική.
Η μηδική είναι φυτό με όρθια ανάπτυξη, αποτελείται από μία πασαλώδη ρίζα που διεισδύει στο έδαφος έως και 7-9 μέτρα. Ανάλογα με τις εδαφικές συνθήκες και την ποικιλία, η κύρια ρίζα μπορεί να διακλαδιστεί και να αναπτύξει δίκτυο πλάγιων ριζών. Έχει λεπτούς βλαστούς (όρθιοι, έρποντες ή πλάγιοι) με ύψος που φτάνει τα 60-90 εκ. Τα φύλλα είναι σύνθετα και τα άνθη της φέρονται σε βοτρυώδεις ταξιανθίες στις μασχάλες των φύλλων. Κάθε ταξιανθία περιλαμβάνει από 5 έως 50 άνθη.
Ο καρπός της είναι ένας σπειροειδής λοβός που περιέχει 1-8 σπόρους. Υπάρχουν αρκετές καλλιεργούμενες ποικιλίες μηδικής, με τις πιο γνωστές να είναι το τριφύλλι (Trifolium dubium), η Emiliana, η Rachel, η Υπάτη, η Θεσσαλία (AGN M90) και η Χλόη (AGN M70).
Παρουσιάζει μεγάλη προσαρμοστικότητα και μπορεί να καλλιεργηθεί τόσο σε περιοχές με πολύ υψηλές θερμοκρασίες όσο και σε περιοχές με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα. Ο ρυθμός ανάπτυξης και η παραγωγικότητα του φυτού εξαρτώνται άμεσα από τη θερμοκρασία και την υγρασία του εδάφους. Αντέχει τις πολύ χαμηλές/υψηλές θερμοκρασίες διότι μπορεί να πέσει σε λήθαργο (φθινοπωρινός λήθαργος).
Οι ποικιλίες που παρουσιάζουν φθινοπωρινό λήθαργο χαρακτηρίζονται από περιορισμένη ανάπτυξη και πλάγια έκπτυξη των βλαστών. Ωστόσο, το φυτό έχει τη δυνατότητα να επιστρέψει σε ομαλές συνθήκες ανάπτυξης μετά την παρέλευση των καταπονήσεων (παγετοί, ψύχος, κτλ.). Λόγω της προσαρμοστικότητάς της, μπορεί να καλλιεργηθεί σε πληθώρα εδαφών, εκτός από τα βαριά. Πιο συγκεκριμένα, προτιμά τα γόνιμα, μέσης σύστασης εδάφη με ικανοποιητική περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Η βλάστηση των σπόρων γίνεται σε μεγάλο εύρος θερμοκρασιών, από 2 έως 40 οC, ενώ η ιδανική θερμοκρασία ανάπτυξης κυμαίνεται μεταξύ 19 και 25 οC.
Καλλιεργητικές τεχνικές
Προετοιμασία εδάφους: Ενσωμάτωση φυτικών υπολειμμάτων προηγούμενης καλλιέργειας με φθινοπωρινό όργωμα. Συνιστάται βαθύ όργωμα για αρδευόμενη καλλιέργεια σε συνεκτικά εδάφη. Έπειτα, ακολουθούν ελαφριές καλλιεργητικές εργασίες για την κατάλληλη προετοιμασία της σποροκλίνης. Το έδαφος θα πρέπει να είναι συμπιεσμένο και να περιέχει αρκετή υγρασία.
Σπόρος: Ο σπόρος είναι αρκετά μικρός. Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται πιστοποιημένοι σπόροι, με μεγάλη φυτρωτική ικανότητα. Ο σπόρος καθαρίζεται και απολυμαίνεται με σκοπό την προστασία του από ασθένειες και την εξασφάλιση ικανοποιητικής φυτείας. Επίσης, απομακρύνονται οι «σκληροί σπόροι», οι οποίοι αποτελούν σοβαρό πρόβλημα της μηδικής. Χαρακτηριστικό τους είναι η αδυναμία απορρόφησης νερού όταν τοποθετηθούν σε υγρό περιβάλλον και συνεπώς δε μπορούν να φυτρώσουν.
Σπορά: Φθινοπωρινή ή εαρινή σπορά σε περιοχές με ήπιο χειμώνα και σπορά την άνοιξη σε περιοχές με ψυχρό χειμώνα. Στις βορειότερες και ψυχρότερες περιοχές της χώρας, η σπορά θα πρέπει να αρχίζει το Σεπτέμβριο και να ολοκληρώνεται μέχρι το τέλος του μήνα. Για να επιβιώσει το χειμώνα, η μηδική χρειάζεται τουλάχιστον έξι εβδομάδες ανάπτυξης.
Λίπανση: Η μηδική είναι ευαίσθητη στα όξινα εδάφη και για το λόγο αυτό συνίσταται προσθήκη ασβεστίου. Το ασβέστιο συμβάλλει στη διόρθωση της οξύτητας του εδάφους και παράλληλα στη βελτίωση της ευρωστίας των φυτών και την αύξηση των αποδόσεων. Συνήθως προστίθεται σε δόσεις των 500 κιλών ανά στρέμμα. Η προσθήκη φωσφόρου βοηθά την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και εφαρμόζεται τόσο κατά την εγκατάσταση της καλλιέργειας όσο και στα επόμενα χρόνια. Η συνιστώμενη δόση P2O5 είναι 9-12 κιλά ανά στρέμμα, με ενσωμάτωση πριν τη σπορά κατά το πρώτο έτος και επιφανειακή εφαρμογή τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο κατά τα επόμενα έτη. Επιφανειακή προσθήκη καλίου μπορεί να γίνει πριν τη σπορά ή μετά την εγκατάσταση με σκοπό την αύξηση των αποδόσεων και της αντοχής των φυτών στις χαμηλές θερμοκρασίες. Λόγω της μεγάλης αζωτοδεσμευτικής ικανότητας του φυτού, δεν χρειάζεται προσθήκη αζώτου στην καλλιέργεια.
Άρδευση: Η μηδική μπορεί να αναπτυχθεί σε διάφορες συνθήκες υγρασίας. Το βαθύ ριζικό της σύστημα, δίνει στο φυτό τη δυνατότητα να απορροφά νερό από τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους σε περίπτωση έλλειψης υγρασίας. Σε περιοχές με αρκετές βροχοπτώσεις δεν χρειάζεται άρδευση, ενώ σε περιοχές με χαμηλά ύψη βροχής, συνιστάται συμπληρωματική άρδευση για τη διασφάλιση της ποιότητας και της απόδοσης της καλλιέργειας Η υπερβολική άρδευση θα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς σε συνδυασμό με υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσει σοβαρό αραίωμα των φυτών έως και ολοκληρωτική καταστροφή της καλλιέργειας.
Συγκομιδή: Για χόρτο υψηλής ποιότητας, η συγκομιδή της χορτοδοτικής καλλιέργειας πραγματοποιείται σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης. Ο θερισμός γίνεται με αυτοκινούμενα ή ελκυόμενα χορτοκοπτικά μηχανήματα. Όσον αφορά τη σποροπαραγωγική καλλιέργεια, οι αποδόσεις της μηδικής σε σπόρο εξαρτώνται άμεσα από τις κλιματικές συνθήκες. Για το λόγο αυτό, η συγκομιδή γίνεται όταν η περίοδος ανθοφορίας και ανάπτυξης των σπόρων συμπίπτει με θερμές και ξηρές συνθήκες.
Εχθροί και Ασθένειες
Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, η μηδική είναι ευάλωτη σε διάφορους εχθρούς και ασθένειες. Οι σημαντικότεροι εχθροί είναι οι εξής:
Φυτονόμος (Hypera postica): Μικρό κολεόπτερο, που διαχειμάζει στο έδαφος ή στα φυτικά υπολείμματα. Οι προνύμφες προκαλούν ζημιά στη μηδική, καθώς τρώνε τον ιστό των φύλλων μεταξύ των νευρώσεων. Όταν η προσβολή είναι έντονη, η παραγωγή σπόρου και χόρτου επηρεάζεται σημαντικά. Για την αντιμετώπισή του συνιστώνται ψεκασμοί στο στάδιο της ωοτοκίας του εντόμου, αλλά και κατά την περίοδο εμφάνισης των προνυμφών. Επιπλέον, η πρώιμη κοπή των φυτών μπορεί να ελέγξει τις προσβολές.
Αφίδες: Οι αφίδες είναι μικρά ημίπτερα, που απομυζούν όλα τα τμήματα των φυτών. Η χρήση εντομοκτόνων επαφής ή διασυστηματικών συμβάλλει στην καταπολέμηση του εχθρού. Η πρώιμη κοπή μπορεί να μειώσει σημαντικά τον πληθυσμό τους.
Οι σημαντικότερες ασθένειες της μηδικής είναι:
Ριζοκτονία: Οφείλεται στο μύκητα Rhizoctonia solani, ο οποίος προκαλεί προφυτρωτικές και μεταμορφωτικές τήξεις, σήψεις των ριζών και του λαιμού των φυτών. Η ασθένεια ευνοείται από τις συχνές κοπές και εάν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα μπορεί να καταστρέψει την καλλιέργεια. Η αμειψισπορά με σιτηρά και η καλή αποστράγγιση του χωραφιού θεωρούνται ικανοποιητικοί τρόποι αντιμετώπισης.
Μωσαϊκό της μηδικής: Πρόκειται για ίωση που μεταφέρεται με τις αφίδες. Δεν προκαλεί ευκρινή συμπτώματα, παρά μόνο ήπια ποικιλοχρωμία στα φυτά και είναι αρκετά δύσκολο να εντοπιστεί. Τα φυτά που έχουν προσβληθεί παρουσιάζουν μειωμένη παραγωγή. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετώπισης της ασθένειας, είναι η πρόληψη. Συνιστάται η χρήση ανθεκτικών ποικιλιών, πιστοποιημένων και υγιών σπόρων και καταπολέμηση των αφίδων (φορείς).
