Πριν από 3 χρόνια η Ένωση Αγρινίου είχε αναδείξει το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί σε πολλές περιοχές του νομού μας, αλλά και οι ίδιοι οι βιότοποι, από την παρουσία του μυοκάστορα.
Πρόκειται για μια μεγάλη απειλή για τις δενδρώδεις κυρίως καλλιέργειες σχεδόν ολόκληρης της Αιτωλοακαρνανίας, κυρίως δε της ευρύτερης περιοχής του Μεσολογγίου και της Τριχωνίδας, αλλά και των υπολοίπων λιμναίων και υδάτινων συστημάτων του νομού μας, καθώς οι συνθήκες εκεί ευνοούν την μόνιμη πλέον εγκατάσταση και την εκθετική αύξηση των πληθυσμών, όπως παρατηρείται τα τελευταία χρόνια.
Πληροφορίες για τον μυοκάστορα
Ο μυοκάστορας, που πολλοί τον συγχέουν με τα ποντίκια-αρουραίους, ιδιαίτερα όταν είναι σε νεαρή ηλικία, τρέφεται με τις ρίζες των δέντρων και συχνά προκαλεί τη πλήρη νέκρωσή τους. Επίσης, με τα λαγούμια που ανοίγει κοντά σε αρδευτικά συστήματα, αποστραγγιστικά έργα και αναχώματα ποταμών και λιμνών προκαλεί αστάθεια στο έδαφος.
Πρόκειται για ένα υδρόβιο τρωκτικό, ενδημικό στη Νότια Αμερική και μεταφέρθηκε στη Βόρειο Αμερική, την Ευρώπη και την Ασία, για την εκμετάλλευση της γούνας του. Όμως ορισμένα άτομα που απέδρασαν ή απελευθερώθηκαν από τα εκτροφεία, κατόρθωσαν να εγκατασταθούν με επιτυχία στο φυσικό περιβάλλον (όχθες ποταμών και υγροτόπους) των νέων περιοχών, διαταράσσοντας την ισορροπία των οικοσυστημάτων και υποβαθμίζοντας την οικονομική και περιβαλλοντική αξία των περιοχών στις οποίες εμφανίζεται.
Οι επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις της παρουσίας του στους υγροτόπους, μέσα από τη διατροφή του με υδρόβια βλάστηση και ρίζες φυτών, μπορεί να είναι αρνητικές για τις φυτοκοινότητες με πιθανό επακόλουθο τη διάβρωση των παράκτιων ενδιαιτημάτων άλλων ζώων. Επίσης, ο Μυοκάστορας έχει παρατηρηθεί να τρέφεται με αυγά παρυδάτιων πουλιών που βρίσκει στις φωλιές τους.
Για τους παραπάνω λόγους ο Μυοκάστορας κατατάσσεται στα 100 χειρότερα χωροκατακτητικά ξενικά είδη της Ευρώπης. Ως εκ τούτου, είναι απόλυτη ανάγκη η λήψη μέτρων για τη διαχείριση και εξάλειψη του πληθυσμού του Μυοκάστορα.
Τα ξενικά είδη μπορούν να μεταβάλλουν τις λειτουργίες των οικοσυστημάτων, να μειώσουν την αυτόχθονη βιοποικιλότητα, να διαταράξουν το τοπίο, να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες στις οικονομικές και περιβαλλοντικές αξίες.
Ως εκ τούτου, είναι απολύτως αναγκαία η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών αλλά και των υπεύθυνων φορέων της χώρας.
Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα από τα εισβλητικά είδη απαιτεί παρακολούθηση, έγκαιρη ανίχνευση, μακροπρόθεσμο έλεγχο, μέτρα περιορισμού των συνεπειών τους για τη βιοποικιλότητα. Σε περιπτώσεις όπου η βιοποικιλότητα έχει ήδη επηρεαστεί από εισβλητικά είδη, επιβάλλεται η λήψη μέτρων για την αποκατάστασή της.
Η λύση
Η Ένωση Αγρινίου, έχοντας αναφορές παραγωγών που αδυνατούν πλέον με τα συνήθη μέσα να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, είχε ζητήσει το σχεδιασμό και υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος. Τέτοιο πρόγραμμα δεν σχεδιάστηκε ποτέ. Όχι στη χώρα μας. Όχι στο νομό μας. Υπήρξε, όμως, στις Κάτω Χώρες, στο Βέλγιο και στη Γερμανία, που έντονα τις απασχολεί παρόμοιο πρόβλημα με δύο υψηλής προτεραιότητας χωροκατακτητικών ξένων θηλαστικών: τον κάστορα (coypu) και τον μοσχοπόντικα (muskrat).
Ας δούμε, λοιπόν, πως, με τη συνδρομή του Ινστιτούτου Χερσαίων και Υδρόβιων Ερευνών Άγριας Ζωής, το αντιμετωπίζουν:
Χρηματοδοτούμενη από το πρόγραμμα LIFE της ΕΕ και υπό την ηγεσία του Συμβουλίου Διαχείρισης Υδάτων των Κάτω Χωρών, η πρωτοβουλία αυτή αντιμετώπισε τα προβλήματα που θέτουν αυτά τα δύο IAS (χωροκατακτητικά είδη) μέσω διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ εμπειρογνωμόνων από το Βέλγιο, τη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες και διαφόρων εταίρων (πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, τοπικές και περιφερειακές αρχές, εμπορικά επιμελητήρια).
Η πρωτοβουλία ανέπτυξε και δοκίμασε καινοτόμες και αποτελεσματικές μεθόδους για την παρακολούθηση και τη διαχείριση αυτών των χωροκατακτητικών ξένων θηλαστικών σε 28 περιοχές Natura 2000. Μια ομάδα διασυνοριακής παρέμβασης διαχειρίστηκε και παρακολούθησε με επιτυχία την παρουσία και των δύο ειδών στην περιοχή του έργου, με αποτέλεσμα εντυπωσιακά άμεσα οφέλη διατήρησης. Αυτές περιλαμβάνουν την ανάκτηση καλαμιώνων κατά μήκος των υδάτινων ρευμάτων όπου αναπτύχθηκαν δράσεις και σταθεροποίηση τους πληθυσμούς μυδιών γλυκού νερού και διαφόρων άλλων ειδών. Επιπλέον, η αποκατάσταση των παραποτάμιων οικοσυστημάτων ενίσχυσε την ανθεκτικότητα στις πλημμύρες, ωφελώντας 100.000 κατοίκους σε γειτονικές κοινότητες.
Οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν περιελάμβαναν διάφορες καινοτόμες τεχνικές, όπως η χρήση περιβαλλοντικού DNA (eDNA) για την ανίχνευση IAS σε δείγματα νερού, η χαρτογράφηση και η αλληλούχιση του DNA παγιδευμένου μύκητα για τον προσδιορισμό μεταναστευτικών οδών, η χρήση τεχνητής νοημοσύνης (AI) για τον εντοπισμό ειδών που ανιχνεύονται μέσω παρακολούθησης κάμερας, η ανάπτυξη έξυπνων ζωντανών παγίδων που συλλαμβάνουν μόνο τα είδη-στόχους και αποφεύγουν τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα και η δημιουργία ενός πίνακα ελέγχου για την οπτικοποίηση δεδομένων σχετικά με την παρακολούθηση και την παγίδευση του coypu και του muskrat.
Η συνεργασία αυτή έχει αποφέρει εξαιρετικά αποτελέσματα και σχεδιάζεται τώρα ένα νέο έργο με στόχο την κοινή διαχείριση, την καταχώριση βάσεων δεδομένων, τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και τα εργαλεία διαχείρισης για τον έλεγχο αυτών των δύο IAS σε μεγαλύτερες περιοχές, καθώς και την προσαρμογή των εργαλείων που αναπτύχθηκαν για τη συγκράτηση άλλων ειδών (π.χ. του κάστορα).
Επιπλέον, τα αποτελέσματα του έργου έχουν ήδη κοινοποιηθεί και διαδοθεί σε μια σειρά σχετικών ενδιαφερομένων και οι τεχνικές που αναπτύχθηκαν είναι έτοιμες για μεταφορά και αναπαραγωγή σε άλλες περιοχές που επηρεάζονται από τα IAS.
