Η κοινή αγροτική πολιτική (ΚΑΠ) στηρίζει τους γεωργούς στον ρόλο τους ως παρόχων υψηλής ποιότητας τροφίμων σε προσιτές τιμές για τους πολίτες της ΕΕ.
Η ΚΑΠ είναι ένα σύνολο νομικών πράξεων που θεσπίστηκαν από την ΕΕ ώστε να διαμορφωθεί μια ενοποιημένη γεωργική πολιτική στις χώρες της ΕΕ. Θεσπίστηκε το 1962 από τις έξι ιδρυτικές χώρες των τότε Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και είναι η παλαιότερη πολιτική της ΕΕ που συνεχίζει να εφαρμόζεται.
Σκοπός της είναι:
-να παρέχει ασφαλή και υψηλής ποιότητας τρόφιμα σε προσιτές τιμές στους πολίτες της ΕΕ
-να εξασφαλίζει δίκαιο βιοτικό επίπεδο για τους γεωργούς
-να διαφυλάσσει τους φυσικούς πόρους και την προστασία του περιβάλλοντος
Πρόκειται για μια δυναμική πολιτική, η οποία, μέσω διαδοχικών μεταρρυθμίσεων, έχει προσαρμοστεί στις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή γεωργία.
Μεταξύ των προκλήσεων αυτών περιλαμβάνονται:
-η εξασφάλιση επισιτιστικής ασφάλειας για όλους τους ευρωπαίους πολίτες
-η αντιμετώπιση των διακυμάνσεων στην παγκόσμια αγορά και της αστάθειας των τιμών
-η διατήρηση ακμαζουσών αγροτικών περιοχών σε ολόκληρη την ΕΕ
-η χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων με βιωσιμότερο τρόπο
-η συμβολή στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής
Περίπου το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της ΕΕ προορίζεται για τη στήριξη των γεωργών και των αγροτικών περιοχών μέσω της ΚΓΠ — που αντιστοιχεί σε περίπου 33 λεπτά την ημέρα ανά πολίτη της ΕΕ.
Γιατί έχει σημασία η στήριξη των γεωργών της ΕΕ
Ο αγροδιατροφικός τομέας είναι ένας από τους μεγαλύτερους οικονομικούς τομείς στην ΕΕ. Υφίστανται σήμερα δέκα εκατομμύρια γεωργοί στην ΕΕ, ενώ εξαρτώνται από τη γεωργία περίπου σαράντα εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον τομέα της μεταποίησης τροφίμων, του λιανικού εμπορίου τροφίμων και των υπηρεσιών τροφίμων.
Η γεωργία αντιμετωπίζει ορισμένες μοναδικές προκλήσεις, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν αβεβαιότητα και έλλειψη προβλεψιμότητας όσον αφορά τη διαχείριση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στον τομέα. Εκτός από τις καιρικές και κλιματικές πιέσεις, οι γεωργοί πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν μόνιμη αστάθεια της αγοράς λόγω μη προβλέψιμης ζήτησης και ευμετάβλητων τιμών.
Ένα σταθερό εισόδημα για τους γεωργούς αποτελεί εγγύηση έναντι των διακυμάνσεων των τιμών και των κακών καλλιεργητικών ετών.
Η δημόσια στήριξη στον τομέα εξασφαλίζει αξιόπιστη και άφθονη προσφορά τροφίμων που παράγονται με βιώσιμο τρόπο σε προσιτές τιμές για τους πολίτες της ΕΕ, καθώς και ένα υγιές περιβάλλον και εξαιρετικά τοπία, χάρη στον ρόλο που διαδραματίζουν οι γεωργοί στη διατήρηση των φυσικών περιοχών στις οποίες δραστηριοποιούνται.
Η στήριξη βοηθά επίσης τους γεωργούς να πληρούν τις απαιτήσεις που εγγυώνται ορισμένα από τα υψηλότερα πρότυπα για την ασφάλεια, το περιβάλλον και την υγεία και καλή διαβίωση των ζώων στον κόσμο.
Εκτός από την παροχή στήριξης στους γεωργούς, η ΚΓΠ από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 έχει επίσης βοηθήσει τις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης να αναπτυχθούν και να ευδοκιμήσουν.
Πώς λειτουργεί η ΚΑΠ
Η ΚΓΠ διαιρείται σε δύο πυλώνες και έχει τρεις κύριους τομείς δράσης:
-άμεση στήριξη (πρώτος πυλώνας)
-μέτρα για την αγορά (πρώτος πυλώνας)
-αγροτική ανάπτυξη (δεύτερος πυλώνας)
Άμεση στήριξη (πρώτος πυλώνας)
Η άμεση στήριξη συνίσταται σε ενισχύσεις που χορηγούνται απευθείας στους γεωργούς παρέχοντάς τους ένα δίχτυ ασφαλείας — δηλαδή επαρκή κεφάλαια για τη λειτουργία των επιχειρήσεών τους.
Η άμεση στήριξη εξασφαλίζει ότι:
-οι γεωργοί λαμβάνουν στήριξη εισοδήματος εφόσον φροντίζουν τη γεωργική τους εκμετάλλευση και πληρούν τα περιβαλλοντικά πρότυπα καθώς και τα πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων και τις σωστές συνθήκες διαβίωσης των ζώων
-οι γεωργικές δραστηριότητες διατηρούνται σε ολόκληρη την ΕΕ και προσαρμόζονται στην επιτόπια κατάσταση
-οι παραγωγοί ανταποκρίνονται στα μηνύματα της αγοράς ώστε να παράγουν τα αγαθά που ζητούν οι καταναλωτές
-οι γεωργοί που δεν συμμορφώνονται με ορισμένες απαιτήσεις στους τομείς της δημόσιας υγείας, της υγείας ζώων και φυτών, του περιβάλλοντος και της καλής διαβίωσης των ζώων, λαμβάνουν ενδεχομένως μικρότερη ή και καθόλου στήριξη (ενισχυμένη αιρεσιμότητα)
Μέτρα για την αγορά (πρώτος πυλώνας)
Ο αγροδιατροφικός τομέας αντιμετωπίζει πολυάριθμες τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις, όπως μεταξύ άλλων ο διεθνής ανταγωνισμός, οι οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κρίσεις, η κλιματική αλλαγή και το ευμετάβλητο κόστος των συντελεστών παραγωγής, όπως τα καύσιμα και τα λιπάσματα.
Στο πλαίσιο της ΚΓΠ έχει θεσπιστεί ένα σύνολο κανόνων για την αντιστάθμιση της υψηλής αστάθειας των τιμών στις γεωργικές αγορές της ΕΕ. Ο κανονισμός για την κοινή οργάνωση των αγορών (ΚΟΑ) περιλαμβάνει:
-την αξιοποίηση των κανόνων για την κοινή αγορά αγαθών και υπηρεσιών, τη δημιουργία συγκεκριμένων μέσων πολιτικής που συμβάλλουν στη βελτίωση της λειτουργίας των γεωργικών αγορών
-τη θέσπιση των παραμέτρων παρέμβασης στις γεωργικές αγορές και την παροχή τομεακής στήριξης
-τη θέσπιση κανόνων για την εμπορία των γεωργικών προϊόντων και για τη λειτουργία οργανώσεων παραγωγών και διεπαγγελματικών οργανώσεων
-τους κανόνες για το διεθνές εμπόριο και τον ανταγωνισμό
Διευκολύνοντας την ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς, η ΚΟΑ εξασφαλίζει την πολυμορφία, τη διαθεσιμότητα, προσιτές τιμές και την ασφάλεια των γεωργικών προϊόντων.
Αγροτική ανάπτυξη (δεύτερος πυλώνας)
Οι κατεξοχήν αγροτικές περιοχές συνιστούν το ήμισυ της Ευρώπης και κατοικούνται από περίπου το 20 % του πληθυσμού της ΕΕ. Οι περισσότερες από αυτές συγκαταλέγονται επίσης μεταξύ των πλέον μειονεκτικών περιφερειών της ΕΕ, με ΑΕγχΠ κατά κεφαλή σημαντικά χαμηλότερο του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Τα μέτρα της ΕΕ για την αγροτική ανάπτυξη στο πλαίσιο της ΚΓΠ συμβάλλουν:
-στον εκσυγχρονισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, προωθώντας την αξιοποίηση της τεχνολογίας και της καινοτομίας
-στην τόνωση των αγροτικών περιοχών, για παράδειγμα μέσω επενδύσεων σε συνδεσιμότητα και βασικές υπηρεσίες
-στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τομέα
-στην προστασία του περιβάλλοντος και στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής
-στη βελτίωση της ζωτικότητας των αγροτικών κοινοτήτων
-στην εξασφάλιση της ανανέωσης των γενεών στον γεωργικό τομέα
Ο δεύτερος πυλώνας της ΚΑΠ συγχρηματοδοτείται από τα κράτη μέλη, τα οποία στηρίζουν επίσης τους γεωργούς τους με περαιτέρω μέτρα που χρηματοδοτούνται από τον εθνικό τους προϋπολογισμό, όπως, ειδικότερα, η κοινωνική ασφάλιση των γεωργών.
Η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης είναι ένα πολύ σημαντικό μέσο στήριξης της βιώσιμης ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών της ΕΕ και της γεωργίας, συμπεριλαμβανομένης της βιολογικής γεωργίας. Τα μέτρα της ΕΕ διευκολύνουν τον εκσυγχρονισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, ενθαρρύνοντας παράλληλα τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων στις αγροτικές περιοχές.
Η πολιτική συνοχής της ΕΕ συμπληρώνει την πολιτική αγροτικής ανάπτυξης από πολλές απόψεις, ιδιαίτερα όσον αφορά τη στήριξή της για ισόρροπη χωρική ανάπτυξη.
Περιλαμβάνει:
-το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)
-το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ)
Η πρόσφατη μεταρρυθμισμένη ΚΑΠ που εφαρμόζεται εισάγει ορισμένες βελτιώσεις, μεταξύ των οποίων:
-συμβολή της γεωργίας στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το περιβάλλον και το κλίμα
-πιο στοχευμένη στήριξη σε μικρότερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις
-μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη μέλη ώστε να προσαρμόζουν τα μέτρα στις τοπικές συνθήκες
Ποιος είναι ο ρόλος του Συμβουλίου στην ΚΑΠ
Το Συμβούλιο της ΕΕ είναι αρμόδιο για τη θέσπιση νομοθεσίας, συχνά από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, η οποία συμφωνήθηκε από το Συμβούλιο Γεωργίας και Αλιείας το 2021.
Η λειτουργία της ΚΑΠ σε καθημερινή βάση αποτελεί ευθύνη των κρατών μελών της ΕΕ, πάντοτε σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ ενεργεί ως θεματοφύλακας των οικονομικών της ΕΕ.
Ο ρόλος του Συμβουλίου είναι να εξασφαλίζει ότι τα κράτη μέλη συμμετέχουν σε όλα τα στάδια εφαρμογής της ΚΑΠ, ιδίως στο πλαίσιο της χρήσης κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων. Οι κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις επιτρέπουν στην Επιτροπή να τροποποιεί ή να συμπληρώνει τη βασική πράξη, για παράδειγμα, για την επικαιροποίηση των τεχνικών απαιτήσεων της νομοθεσίας.
Οι εργασίες του Συμβουλίου σε όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με την ΚΓΠ προετοιμάζονται από την Ειδική Επιτροπή Γεωργίας (ΕΕΓ). Το εν λόγω προπαρασκευαστικό όργανο συστήθηκε με απόφαση των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών της 12ης Μαΐου 1960.
