Τα ανθυγιεινά διατροφικά πρότυπα οδηγούν 8 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσιο κρυφό κόστος των παγκόσμιων αγροδιατροφικών συστημάτων - Περίπου το 70% του παγκόσμιου κρυφού κόστους προέρχεται από επιπτώσεις στην υγεία που συνδέονται με μη μεταδοτικές ασθένειες, ιδιαίτερα σε πιο βιομηχανοποιημένα αγροδιατροφικά συστήματα.
Μελέτη του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) στην οποία συμμετείχαν 156 χώρες επιβεβαιώνει ότι το κρυφό κόστος στα παγκόσμια αγροδιατροφικά συστήματα ανέρχεται σε περίπου 12 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Από αυτό το ποσοστό, περίπου το 70% (8,1 τρισεκατομμύρια δολάρια) προέρχεται από ανθυγιεινά διατροφικά πρότυπα και συνδέεται με ανησυχητικές μη μεταδοτικές ασθένειες (NCDs) όπως καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικό επεισόδιο και διαβήτη, υπερβαίνοντας κατά πολύ το κόστος που σχετίζεται με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και τις κοινωνικές ανισότητες
Το State of Food and Agriculture 2024 (SOFA), βασίζεται στην έκδοση του 2023 για να παρέχει μια ακόμη πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση, χρησιμοποιώντας πραγματική λογιστική κόστους για να εκθέσει το πλήρες φάσμα κόστους και οφέλους που σχετίζονται με την παραγωγή, τη διανομή και την κατανάλωση τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν αντικατοπτρίζονται στις τιμές της αγοράς - τα λεγόμενα «κρυφά κόστη και οφέλη». Η έκθεση επικαιροποιεί αυτές τις εκτιμήσεις κόστους, τις διαιρεί ανά τύπο αγροδιατροφικού συστήματος και χαράσσει μια πορεία για μετασχηματιστικές αλλαγές στα αγροδιατροφικά μας συστήματα.
Η μελέτη περιγράφει λεπτομερώς πώς τα παγκόσμια κρυφά κόστη καθοδηγούνται σε μεγάλο βαθμό από κρυφά κόστη υγείας, ακολουθούμενα από περιβαλλοντικά κρυμμένα κόστη, σε πιο βιομηχανοποιημένα αγροδιατροφικά συστήματα σε χώρες ανώτερου-μεσαίου και υψηλού εισοδήματος.
Εξετάζοντας τις επιπτώσεις στην υγεία, η έκθεση εντοπίζει 13 διατροφικούς παράγοντες κινδύνου. Αυτά περιλαμβάνουν ανεπαρκή πρόσληψη δημητριακών ολικής αλέσεως, φρούτα, και λαχανικά, υπερβολική κατανάλωση νατρίου και υψηλή πρόσληψη κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, με αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ των διαφόρων αγροδιατροφικών συστημάτων.
Τα κρυφά κόστη ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο των αγροδιατροφικών συστημάτων
Ιστορικά, τα αγροδιατροφικά συστήματα έχουν μεταβεί από τα παραδοσιακά στα βιομηχανικά, το καθένα με ποικίλα αποτελέσματα και κρυφό κόστος. Για το λόγο αυτό, η έκθεση διερευνά πώς το κρυφό κόστος εκδηλώνεται σε διαφορετικούς τύπους αγροδιατροφικών συστημάτων παγκοσμίως.
Για να διευκολυνθεί η ανάλυση, η έρευνα εισάγει μια τυπολογία που κατηγοριοποιεί τα αγροδιατροφικά συστήματα σε έξι διακριτές ομάδες:
παρατεταμένη κρίση,
παραδοσιακή,
επεκτεινόμενη,
διαφοροποιημένη,
τυποποιημένη και
βιομηχανική.
Το πλαίσιο αυτό επιτρέπει τη στοχοθετημένη κατανόηση των μοναδικών προκλήσεων και ευκαιριών που είναι εγγενείς σε κάθε σύστημα, επιτρέποντας την ανάπτυξη προσαρμοσμένων πολιτικών και παρεμβάσεων.
Για παράδειγμα, ενώ οι δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε δημητριακά ολικής αλέσεως είναι ο κύριος διατροφικός παράγοντας κινδύνου στα περισσότερα αγροδιατροφικά συστήματα, σε συστήματα παρατεταμένης κρίσης (εκείνα που αντιμετωπίζουν παρατεταμένες συγκρούσεις, αστάθεια και εκτεταμένη επισιτιστική ανασφάλεια) και παραδοσιακά συστήματα (που χαρακτηρίζονται από χαμηλότερη παραγωγικότητα, περιορισμένη υιοθέτηση τεχνολογίας και μικρότερες αλυσίδες αξίας), η κύρια ανησυχία είναι η χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών.
Η υψηλή πρόσληψη νατρίου είναι μια άλλη σημαντική ανησυχία, παρουσιάζοντας μια ανοδική τάση καθώς τα αγροδιατροφικά συστήματα εξελίσσονται από παραδοσιακά σε τυποποιημένα, κορυφώνονται στα τελευταία και στη συνέχεια μειώνονται στα βιομηχανικά συστήματα. Αντίθετα, η υψηλή κατανάλωση επεξεργασμένου και κόκκινου κρέατος αυξάνεται σταθερά καθ 'όλη τη μετάβαση από τα παραδοσιακά στα βιομηχανικά συστήματα, όπου κατατάσσεται μεταξύ των τριών κορυφαίων διατροφικών κινδύνων.
Πέρα από τους διατροφικούς κινδύνους, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μη βιώσιμων γεωργικών πρακτικών συμβάλλουν σημαντικά στην κρυφή επιβάρυνση του κόστους. Το κόστος που συνδέεται με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, την απορροή αζώτου, τις αλλαγές χρήσης γης και τη ρύπανση των υδάτων είναι ιδιαίτερα υψηλό σε χώρες με διαφοροποιημένα αγροδιατροφικά συστήματα - όπου η ταχεία οικονομική ανάπτυξη συνδυάζεται με εξελισσόμενα πρότυπα κατανάλωσης και παραγωγής - φθάνοντας περίπου τα 720 δισεκατομμύρια δολάρια. Η τυποποίηση και τα βιομηχανικά αγροδιατροφικά συστήματα αντιμετωπίζουν επίσης σημαντικό περιβαλλοντικό κόστος. Ωστόσο, οι χώρες που αντιμετωπίζουν παρατεταμένες κρίσεις επωμίζονται το υψηλότερο σχετικό περιβαλλοντικό κόστος, ισοδύναμο με το 20% του ΑΕΠ τους.
Το κοινωνικό κόστος, συμπεριλαμβανομένης της φτώχειας και του υποσιτισμού, είναι πιο διαδεδομένο στα παραδοσιακά αγροδιατροφικά συστήματα και σε εκείνα που πλήττονται από παρατεταμένες κρίσεις. Αυτά τα κοινωνικά κόστη αντιπροσωπεύουν το 8% και το 18% του ΑΕΠ, αντίστοιχα, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για βελτιωμένα μέσα διαβίωσης και ολοκληρωμένες ανθρωπιστικές, αναπτυξιακές και ειρηνευτικές προσπάθειες.
Το SOFA 2024 υπογραμμίζει τη σημασία της προσαρμογής στα τοπικά πλαίσια και της αποτύπωσης των προτεραιοτήτων των ενδιαφερόμενων μερών. Αυτό απεικονίζεται μέσω περιπτωσιολογικών μελετών που αντιπροσωπεύουν διαφορετικές χώρες και τύπους αγροδιατροφικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας, της Βραζιλίας, της Κολομβίας, της Αιθιοπίας, της Ινδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Κάλεσμα για συλλογική δράση
Συνολικά, η έκθεση ζητεί έναν μετασχηματισμό των αγροδιατροφικών συστημάτων με γνώμονα την αξία, ώστε να καταστούν πιο βιώσιμα, ανθεκτικά, χωρίς αποκλεισμούς και αποτελεσματικά. Αυτό απαιτεί να προχωρήσουμε πέρα από τα παραδοσιακά οικονομικά μέτρα όπως το ΑΕΠ χρησιμοποιώντας την πραγματική λογιστική κόστους για να αναγνωρίσουμε το κρυφό κόστος. Με αυτή την προσέγγιση, οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων μπορούν να κάνουν πιο ενημερωμένες επιλογές που ενισχύουν την κοινωνική αξία των αγροδιατροφικών συστημάτων, αναγνωρίζοντας τον ουσιαστικό ρόλο τους στην επισιτιστική ασφάλεια, τη διατροφή, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την πολιτιστική ταυτότητα.
Η επίτευξη αυτού του μετασχηματισμού απαιτεί επίσης τη γεφύρωση των τομεακών χασμάτων, την ευθυγράμμιση των πολιτικών στους τομείς της υγείας, της γεωργίας και του περιβάλλοντος και τη διασφάλιση της δίκαιης κατανομής των οφελών και του κόστους μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων μερών.
«Οι επιλογές που κάνουμε τώρα, οι προτεραιότητες που θέτουμε και οι λύσεις που εφαρμόζουμε θα καθορίσουν το κοινό μας μέλλον. Η πραγματική αλλαγή ξεκινά με μεμονωμένες δράσεις και πρωτοβουλίες, υποστηριζόμενες από ευνοϊκές πολιτικές και στοχευμένες επενδύσεις. Ο μετασχηματισμός των παγκόσμιων αγροδιατροφικών συστημάτων είναι θεμελιώδους σημασίας για την επίτευξη των ΣΒΑ και την εξασφάλιση ενός ευημερούντος μέλλοντος για όλους», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του FAO QU Dongyu.
Η έκθεση τονίζει ότι αυτός ο μετασχηματισμός απαιτεί συλλογική δράση, με τη συμμετοχή των πρωτογενών παραγωγών, των αγροτικών επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, των διεθνών οργανισμών και των καταναλωτών. Ενώ η αντιμετώπιση του κρυφού κόστους θα οδηγήσει σε άνισες επιπτώσεις μεταξύ των ενδιαφερομένων, των χωρών και των χρονοδιαγραμμάτων, οι υποστηρικτικές πολιτικές και κανονισμοί μπορούν να βοηθήσουν στην ελαχιστοποίηση των διαταραχών, ιδίως για τους παραγωγούς μικρής κλίμακας και τις αγροτικές επιχειρήσεις, προωθώντας την έγκαιρη υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών και προστατεύοντας τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Οι βασικές συστάσεις περιλαμβάνουν:
▪ Παροχή οικονομικών και κανονιστικών κινήτρων για την προώθηση της υιοθέτησης βιώσιμων πρακτικών κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων και για τον περιορισμό των ανισορροπιών ισχύος μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών των αγροδιατροφικών συστημάτων.
▪ Προώθηση πιο υγιεινής διατροφής με τη θέσπιση πολιτικών που καθιστούν τα θρεπτικά τρόφιμα πιο προσιτά και προσβάσιμα και μειώνουν το κρυφό κόστος που σχετίζεται με την υγεία.
▪ Παροχή κινήτρων για μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αζώτου, της επιβλαβούς αλλαγής χρήσης γης και της απώλειας βιοποικιλότητας μέσω επισήμανσης και πιστοποίησης, εθελοντικών προτύπων και πρωτοβουλιών δέουσας επιμέλειας σε ολόκληρο τον κλάδο.
▪ Ενδυνάμωση των καταναλωτών με σαφείς, προσβάσιμες πληροφορίες σχετικά με τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και υγειονομικές επιπτώσεις των επιλογών τροφίμων, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι ακόμη και τα ευάλωτα νοικοκυριά μπορούν να επωφεληθούν από την αλλαγή.
▪ Αξιοποίηση της σημαντικής αγοραστικής δύναμης της προμήθειας τροφίμων μέσω θεσμών για την αναμόρφωση των αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων και τη βελτίωση του περιβάλλοντος τροφίμων, σε συνδυασμό με ολοκληρωμένη εκπαίδευση σε τρόφιμα και διατροφή.
▪ Διασφάλιση αγροτικού μετασχηματισμού χωρίς αποκλεισμούς, ο οποίος ξεπερνά ορισμένα ιστορικά πρότυπα, αποφεύγοντας την επιδείνωση του περιβαλλοντικού, κοινωνικού και υγειονομικού κρυφού κόστους κατά τη διάρκεια των μεταβάσεων.
▪ Ενίσχυση της διακυβέρνησης και της κοινωνίας των πολιτών για τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την επιτάχυνση των καινοτομιών για βιώσιμα και δίκαια αγροδιατροφικά συστήματα
Σχετικά με τον SOFA
Η έκθεση SOFA είναι μια ολοκληρωμένη ετήσια επισκόπηση των θεμάτων που σχετίζονται με την εντολή του FAO. Δίνει μεγάλη έμφαση σε αναδυόμενους τομείς ανάπτυξης, όπως τα αγροδιατροφικά συστήματα και οι ψηφιακές τεχνολογίες στη γεωργία.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που η εμβληματική έκδοση επικεντρώνεται στο ίδιο θέμα για δύο συνεχόμενα έτη, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη μετασχηματισμού του αγροδιατροφικού συστήματος για τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος.
