Η ΕΕ προωθεί βιώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές στα συστήματα τροφίμων για την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των ανθρώπων, βελτιώνοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα του τομέα των τροφίμων.
Ένα βιώσιμο, ανθεκτικό και υγιεινό σύστημα τροφίμων
Ο αγροδιατροφικός τομέας αποτελεί μείζονα οικονομικό τομέα στην ΕΕ.
Ο τομέας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον, αλλά έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο σε αυτό. Η παραγωγή τροφίμων και η αλυσίδα εφοδιασμού της αποτελούν πηγή εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που προκαλούν κλιματική αλλαγή. Η εντατική γεωργία μπορεί να προκαλέσει υποβάθμιση του εδάφους και απώλεια βιοποικιλότητας λόγω της αποψίλωσης των δασών, της χρήσης φυτοφαρμάκων και άλλων πρακτικών που δεν σέβονται το περιβάλλον.
Η ΕΕ μετασχηματίζει τον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων στην Ευρώπη με σκοπό:
→ να καταστούν τα συστήματα γεωργίας και τροφίμων πιο βιώσιμα
→ να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα έναντι κρίσεων
→ να διασφαλιστεί ότι τα τρόφιμα είναι υγιεινά και οικονομικά προσιτά
Με την προώθηση βιώσιμων πρακτικών, τη μείωση των εκπομπών και της ρύπανσης και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας, η ΕΕ εργάζεται για ένα ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων.
Επιπλέον, η ΕΕ επιθυμεί να βελτιώσει την καλή μεταχείριση των ζώων, να μειώσει την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων, να προωθήσει μια πιο βιώσιμη κατανάλωση τροφίμων και υγιεινή διατροφή και να καταπολεμήσει την απάτη στον τομέα των τροφίμων στην αλυσίδα εφοδιασμού.
Γιατί πρέπει η γεωργία να γίνει πιο πράσινη;
Παγκοσμίως, το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τα συστήματα τροφίμων, σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC). Εντός της ΕΕ, η γεωργία ευθύνεται για σχεδόν το 11% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ, οι οποίες προέρχονται κυρίως από τις εκπομπές μεθανίου από τα ζώα και υποξειδίου του αζώτου από το έδαφος.
Ωστόσο, η γεωργία και η δασοκομία μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής απορροφώντας άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
Η υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων και αντιμικροβιακών ουσιών στη γεωργία αποτελεί άλλη μια πρόκληση, με σοβαρές συνέπειες για το περιβάλλον και την υγεία, η οποία οδηγεί σε ρύπανση των υδάτων, υποβάθμιση του εδάφους και ανάπτυξη μικροβιακής αντοχής.
Το 60-70% των εδαφών της ΕΕ θεωρούνται ανθυγιεινά, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Το φτωχό έδαφος και τα υποβαθμισμένα γεωργικά οικοσυστήματα έχουν πιο περιορισμένη ικανότητα παραγωγής τροφίμων.
Βασικές πολιτικές και νομοθεσία της ΕΕ
Η προσέγγιση της ΕΕ για τον οικολογικό προσανατολισμό της γεωργίας είναι ενσωματωμένη σε διάφορες στρατηγικές και νομοθεσία.
Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που εγκρίθηκε το 2019, είναι μια δέσμη πρωτοβουλιών περιβαλλοντικής και κλιματικής πολιτικής. Θέτει ως στόχο να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Η γεωργία αποτελεί κρίσιμο μέρος αυτής της μετάβασης.
Στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο»
Η στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» είναι μία από τις βασικές δράσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Σκοπεύει να μετατοπίσει το σημερινό σύστημα τροφίμων της ΕΕ προς ένα βιώσιμο μοντέλο. Το Συμβούλιο ενέκρινε τον στόχο αυτό στα συμπεράσματά του του Οκτωβρίου 2020.
Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα
Η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα αποτελεί άλλη μια βασική συνιστώσα της Πράσινης Συμφωνίας. Αποσκοπεί στην αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και στην αντιστροφή της απώλειας βιοποικιλότητας και προωθεί αγροοικολογικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένης της αμειψισποράς και της γεωργοδασοκομίας.
Κοινή γεωργική πολιτική
Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) έχει μεταρρυθμιστεί για την αποτελεσματικότερη στήριξη περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων. Για την περίοδο 2023-2027, το 40 % του προϋπολογισμού της ΚΓΠ αφιερώνεται στη δράση για το κλίμα.
Νόμος αποκατάστασης της φύσης
Σύμφωνα με τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, ο νόμος για την αποκατάσταση της φύσης θέτει τους πρώτους δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση οικοσυστημάτων, οικοτόπων και ειδών. Στόχος είναι επίσης η ενίσχυση της βιοποικιλότητας και η αύξηση της βιωσιμότητας της γεωργικής γης.
Αυτές οι στρατηγικές και οι νόμοι αντιμετωπίζουν ένα ευρύ φάσμα κρίσιμων ζητημάτων, από τη μείωση των εκπομπών και τη χρήση φυτοφαρμάκων έως τη βιολογική γεωργία, την καλή μεταχείριση των ζώων και τη σπατάλη τροφίμων.
Πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον
Πιο βιώσιμη γεωργία
Η νέα ΚΓΠ, που ισχύει από το 2023, παρέχει κίνητρα και απαιτεί από τους γεωργούς να υιοθετήσουν φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές.
→ αιρεσιμότητα: οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις που λαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις από την ΚΓΠ πρέπει να προστατεύουν τους υγρότοπους και τους τυρφώνες και να υιοθετούν πρακτικές αμειψισποράς ή διαφοροποίησης και εδαφοκάλυψης
→ οικολογικά προγράμματα: εάν οι γεωργοί υπερβούν τις υποχρεωτικές απαιτήσεις, μπορούν να λάβουν πρόσθετες ενισχύσεις από οικολογικά προγράμματα. Τουλάχιστον το 25% των άμεσων ενισχύσεων διατίθεται σε οικολογικά προγράμματα, με προϋπολογισμό 48,5 δισ. ευρώ
→ αγροτική ανάπτυξη: περαιτέρω στήριξη προέρχεται από προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης, τα οποία προσφέρουν χρηματοδοτική στήριξη στους γεωργούς για την εφαρμογή περιβαλλοντικών πρακτικών
Οι γεωργοί μπορούν επίσης να συμβάλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με πρακτικές καλλιέργειας άνθρακα. Αυτές περιλαμβάνουν δράσεις για τη δέσμευση άνθρακα από την ατμόσφαιρα (δέσμευση άνθρακα) και την αποθήκευσή του στο έδαφος ή τη βιομάζα, καθώς και για την καλύτερη διαχείριση των εδαφών ώστε να ενισχυθεί η ικανότητά τους να αποθηκεύουν άνθρακα.
Αποκατάσταση των γεωργικών οικοσυστημάτων
Ο κανονισμός για την αποκατάσταση της φύσης, που ισχύει από τον Αύγουστο του 2024, ζητά από τα κράτη μέλη της ΕΕ να λάβουν μέτρα για:
→ να αποκατασταθεί το 30% των αποστραγγισμένων τυρφώνων υπό γεωργική χρήση έως το 2030 και το 50% έως το 2050 (χαμηλότερο ποσοστό μπορεί να εφαρμοστεί για χώρες που πλήττονται σοβαρά)
→ ενίσχυση του αποθέματος άνθρακα στα ορυκτά εδάφη
→ αύξηση των χαρακτηριστικών τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας στις γεωργικές εκτάσεις (όπως θαμνοστοιχίες, λωρίδες λουλουδιών, εκτάσεις υπό αγρανάπαυση, λίμνες και οπωροφόρα δέντρα)
Βιολογική γεωργία
Η βιολογική γεωργία προωθεί φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές που ελαχιστοποιούν τη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, βελτιώνουν την υγεία του εδάφους και ενισχύουν τη βιοποικιλότητα.
Η στήριξη της βιολογικής γεωργίας είναι ενσωματωμένη στην κοινή γεωργική πολιτική.
Επιπλέον, ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη βιολογική γεωργία περιγράφει μια σειρά δράσεων για την επίτευξη βιολογικής γεωργίας 25% έως το 2030. Τον Ιούλιο του 2021, οι υπουργοί του Συμβουλίου συμφώνησαν επί των συμπερασμάτων σχετικά με το σχέδιο δράσης που είχε υποβάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2021.
Τα κύρια σημεία ήταν:
→ Η βιολογική γεωργία είναι σημαντική για τη βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής γεωργίας
→ Η ανάπτυξη της βιολογικής παραγωγής συμβάλλει στη διασφάλιση των εισοδημάτων και στη δημιουργία θέσεων εργασίας
→ Η ισορροπημένη ζήτηση και προσφορά βιολογικών προϊόντων εξασφαλίζει κερδοφορία για τον τομέα
→ Οι ιδιαιτερότητες και οι διαφορετικές καταστάσεις στα κράτη μέλη πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό των στόχων και των παρεμβάσεων
→ Η συμμετοχή δημόσιων και ιδιωτικών ενδιαφερόμενων φορέων είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής
Επιπλέον, ο κανονισμός για τη βιολογική γεωργία διασφαλίζει υψηλά πρότυπα βιολογικής παραγωγής και πιστοποίησης, προωθώντας τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στα βιολογικά προϊόντα.