Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση πλησιάζει στο μέσο της στρατηγικής της για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η τελευταία αξιολόγηση δείχνει ότι έχουν αναληφθεί βασικές δράσεις, αλλά ο ρυθμός προόδου πρέπει να επιταχυνθεί.
Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έχει ως στόχο να θέσει τη βιοποικιλότητα της Ευρώπης σε πορεία ανάκαμψης έως το 2030, προς όφελος των ανθρώπων, του κλίματος και του πλανήτη.
Η βιοποικιλότητα και οι υπηρεσίες που παρέχει υποστηρίζουν την ανθρώπινη ζωή και ευημερία ρυθμίζοντας την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε και του νερού που πίνουμε, καθώς και παρέχοντας στους ανθρώπους τρόφιμα, ενέργεια και φάρμακα.
Ενώ έχουν ληφθεί σημαντικά μέτρα για την ανάπτυξη και τη θέσπιση πολιτικής για τη μείωση των επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα, δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί αρκετά για την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και την αντιστροφή της μείωσης της βιοποικιλότητας.
Αυτό είναι ένα από τα βασικά πορίσματα της πρόσφατα δημοσιευθείσας έκθεσης αξιολόγησης, την οποία εκπόνησαν το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος. Περιγράφει την τρέχουσα κατάσταση, τα σχέδια για την ανάπτυξη πλαισίου παρακολούθησης της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, την πρόοδο στην εφαρμογή της στρατηγικής και την πιθανότητα επίτευξης των στόχων της έως το 2030.
Η έκθεση αναλύει 29 διακριτούς επιμέρους στόχους της στρατηγικής όσον αφορά την πρόοδο που έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής και την πιθανότητα επίτευξής τους έως το 2030. Επισημαίνει επίσης τη δυσκολία παρακολούθησης της προόδου, με 14 επιμέρους στόχους για την τρέχουσα πρόοδο και 16 επιμέρους στόχους για την πιθανότητα επίτευξης των στόχων της στρατηγικής έως το 2030 που δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί έως το 2030 λόγω έλλειψης δεδομένων.
Πώς έχει προχωρήσει η ΕΕ μέχρι στιγμής;
Με βάση την κατάσταση που αναφέρεται στον ιχνηλάτη δράσεων της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, η έκθεση διαπιστώνει ότι οι μισές από τις δράσεις που ζητήθηκαν στο πλαίσιο των τεσσάρων πυλώνων της στρατηγικής – προστασία περιοχών, αποκατάσταση οικοσυστημάτων, διευκόλυνση μετασχηματιστικών αλλαγών και εξωτερική δράση – έχουν ολοκληρωθεί. Οι περισσότερες από τις υπόλοιπες δράσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, με λίγες δράσεις να καθυστερούν, αλλά είναι πιθανό να επιτευχθούν έως το 2030. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν τη θέσπιση νομοθεσίας όπως ο κανονισμός για την αποκατάσταση της φύσης, καθώς και τη γεφύρωση του κενού εφαρμογής των υφιστάμενων πολιτικών και την εκπόνηση κατευθυντήριων γραμμών για αξιολογήσεις.
Συνολικά, η ΕΕ κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση για τους περισσότερους από τους 15 επιμέρους στόχους που έχουν αξιολογηθεί, όπως απεικονίζεται επίσης στον πίνακα εργαλείων της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα. Η τρέχουσα κατάσταση δεν μπόρεσε να αξιολογηθεί για τους υπόλοιπους 14 επιμέρους στόχους λόγω έλλειψης δεδομένων. Σημειώνεται πρόοδος όσον αφορά 10 επιμέρους στόχους που αφορούν μέτρα για τον μετριασμό των ανθρώπινων πιέσεων στη βιοποικιλότητα. Αυτές περιλαμβάνουν τον καθορισμό προστατευόμενων περιοχών στη θάλασσα και την ξηρά, τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, τη μετάβαση στη βιολογική γεωργία, την αύξηση της φύτευσης δέντρων και τη βελτίωση της βιωσιμότητας της αλιείας.
Από την άλλη, η κατάσταση παραμένει στάσιμη για τρεις επιμέρους στόχους, συμπεριλαμβανομένης της υιοθέτησης αγροοικολογικών πρακτικών. Επιπλέον, υπάρχουν αρνητικές τάσεις για δύο επιμέρους στόχους όσον αφορά την κατάσταση της βιοποικιλότητας, καθώς τόσο οι πληθυσμοί των κοινών πτηνών όσο και των επικονιαστών συνεχίζουν να μειώνονται.
Βρίσκεται η ΕΕ σε καλό δρόμο για την επίτευξη των στόχων της για το 2030;
Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, η ΕΕ βρίσκεται επί του παρόντος εκτός πορείας σχετικά με την επίτευξη οποιουδήποτε από τους 13 επιμέρους στόχους έως το 2030 που θα μπορούσαν να αξιολογηθούν. Εν τω μεταξύ, η έλλειψη σχετικών δεδομένων εμποδίζει τη δυνατότητα αξιολόγησης του κατά πόσον η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη των υπόλοιπων 16 επιμέρους στόχων.
Από τους 13 επιμέρους στόχους για τους οποίους αξιολογήθηκαν οι προοπτικές, η ΕΕ ενδέχεται να είναι σε θέση να επιτύχει 9 από αυτούς έως το 2030, εάν επιταχυνθεί ο ρυθμός των αλλαγών. Για παράδειγμα, σε σύγκριση με τον ρυθμό προόδου που έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής, ο ρυθμός καθορισμού νέων προστατευόμενων περιοχών και μετάβασης στη βιολογική γεωργία θα πρέπει να τριπλασιαστεί για να παραμείνει σε πορεία έως το 2030.
Εν τω μεταξύ, τέσσερις από τους επιμέρους στόχους που αξιολογήθηκαν είναι απίθανο να επιτευχθούν. Αυτές περιλαμβάνουν προσπάθειες για την ανάσχεση της υποβάθμισης της διατήρησης των ειδών, την αντιστροφή της απώλειας επικονιαστών, τη μείωση των απωλειών θρεπτικών ουσιών του εδάφους κατά 50% και τη μείωση της χρήσης λιπασμάτων κατά 20%.
Η επίτευξη των στόχων της στρατηγικής θα απαιτήσει αυστηρότερη επιβολή των υφιστάμενων περιβαλλοντικών πολιτικών, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους εφαρμογής του κανονισμού της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης.
Ιστορικό και μελλοντικές εργασίες
Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2020 ως κεντρικός πυλώνας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Στόχος της στρατηγικής είναι να τεθεί η βιοποικιλότητα της Ευρώπης σε πορεία ανάκαμψης έως το 2030, με στόχους και δράσεις για την προστασία της φύσης, την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων, τη διευκόλυνση μετασχηματιστικών αλλαγών και την ενίσχυση των εξωτερικών δράσεων της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα.
Η έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο των εργασιών του κέντρου γνώσεων για τη βιοποικιλότητα, το οποίο συστάθηκε από την Επιτροπή σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος παράλληλα με τη στρατηγική για την επίτευξη των στόχων του. Η έκθεση αποτελεί επίσης μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για τη στήριξη της παρακολούθησης των περιβαλλοντικών πολιτικών που καθορίζονται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου δράσης μηδενικής ρύπανσης, της στρατηγικής της ΕΕ για το έδαφος και της στρατηγικής «από το αγρόκτημα στο πιάτο».
Στο μέλλον, το κέντρο γνώσεων θα επικεντρωθεί στην κάλυψη των εναπομενόντων κενών παρακολούθησης και στην παροχή ενός πλήρους πίνακα εργαλείων της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2030. Θα αποσκοπεί επίσης στην περαιτέρω ενίσχυση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των πλαισίων παρακολούθησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και στην ευθυγράμμισή τους με την ενωσιακή και εθνική δράση για την παρακολούθηση της εφαρμογής του Παγκόσμιο πλαίσιο βιοποικιλότητας Kunming-Montreal. Αυτές οι προσπάθειες για την ενίσχυση και την ολοκλήρωση της παρακολούθησης θα είναι ουσιαστικής σημασίας προκειμένου οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να καλύψουν τα κενά και να θέσουν την ΕΕ σε πορεία προς ένα υγιέστερο και πιο βιώσιμο περιβάλλον μετά το 2030.
