H Ευρωπαϊκή Επιτροπή λαμβάνει περαιτέρω μέτρα για να στηρίξει τα κράτη μέλη που πλήττονται από πρωτοφανείς καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα.
Όπως ανακοίνωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. φον ντερ Λάιεν κατά την επίσκεψή της στην Πολωνία στις 19 Σεπτεμβρίου 2024, η Επιτροπή προτείνει τροποποιήσεις σε τρεις κανονισμούς της ΕΕ για να διασφαλιστεί ότι τα κονδύλια της ΕΕ μπορούν να κινητοποιηθούν γρήγορα για τη στήριξη της ανάκαμψης μετά από καταστροφές.
Οι τροποποιήσεις αφορούν τους κανονισμούς που διέπουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Plus (ΕΚΤ+), για την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027, καθώς και τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) ως μέρος του πλαισίου 2014-2022.
Οι προτάσεις αυτές έρχονται ως άμεση απάντηση στις πλημμύρες που έπληξαν τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και στις πυρκαγιές στην Πορτογαλία τον Σεπτέμβριο του 2024. Οι προτάσεις από κοινού θα μπορούσαν να επιτρέψουν στα επτά ενδιαφερόμενα κράτη μέλη (Πολωνία, Ρουμανία, Αυστρία, Τσεχία, Ουγγαρία, Πορτογαλία και Σλοβακία) να επαναπρογραμματίσουν περίπου 18 δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου 17,7 δισεκατομμύρια ευρώ στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής και 588 εκατομμύρια ευρώ στο πλαίσιο του ΕΓΤΑΑ) για να βοηθήσουν στο πλαίσιο καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα. Τα μέτρα αυτά θα διασφαλίσουν ότι η ΕΕ μπορεί να στηρίξει με ευελιξία όλα τα κράτη μέλη που πλήττονται από πρόσφατες και δυνητικές μελλοντικές καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. φον ντερ Λάιεν δήλωσε: «Όταν πλήττονται κλιματικές καταστροφές, η Ευρώπη είναι ισχυρότερη όταν είναι ενωμένη. Είδα από πρώτο χέρι τις επιπτώσεις των πλημμυρών στα κράτη μέλη της ΕΕ τον Σεπτέμβριο και υποσχέθηκα να εισαγάγω νέες δυνατότητες ευελιξίας για τη στήριξη των κρατών μελών ώστε να ανακάμψουν, να επισκευάσουν και να ανοικοδομήσουν. Οι σημερινές προτάσεις δείχνουν ότι εκπληρώνουμε αυτές τις υποσχέσεις: παρέχοντας ρευστότητα με υψηλότερη προχρηματοδότηση και συγχρηματοδότηση των κονδυλίων της ΕΕ, κάνουμε πραγματική διαφορά για τους ανθρώπους και τις περιφέρειες που πλήττονται σκληρά από αυτές τις καταστροφές. Παρέχουμε στα κράτη μέλη τα εργαλεία για να γίνουν πιο ανθεκτικά και καλύτερα προετοιμασμένα για μελλοντικές κρίσεις».
Διοχέτευση ρευστότητας με αυξημένη προχρηματοδότηση και συγχρηματοδότηση στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής
Τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής στηρίζουν ήδη τα κράτη μέλη για την πρόληψη και την ανάκαμψη από καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα. Ωστόσο, οι σημερινές προτάσεις παρέχουν στα κράτη μέλη πρόσθετη ευελιξία να χρησιμοποιούν μέρος των Ταμείων για την αποκατάσταση των υποδομών και του εξοπλισμού που έχουν υποστεί ζημίες, την παροχή τροφίμων και βασικής υλικής βοήθειας, καθώς και κοινωνικής και υγειονομικής στήριξης, και την προσωρινή στήριξη της χρηματοδότησης συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας.
Επιπλέον, θα εισαχθούν δύο νέα μέτρα στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ+. Πρώτον, μια πρόσθετη προχρηματοδότηση ύψους 30% θα προσφέρει άμεση ένεση ρευστότητας για την ελάφρυνση της δημοσιονομικής πίεσης στα πληγέντα κράτη μέλη. Δεύτερον, η ΕΕ θα είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει έως και το 100% των υποστηριζόμενων μέτρων, χωρίς να απαιτείται εθνική συγχρηματοδότηση για την έναρξη των εργασιών ανασυγκρότησης.
Το 10% κατ' ανώτατο όριο των υφιστάμενων κονδυλίων της πολιτικής συνοχής που προορίζονται για τα κράτη μέλη για την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη αυτών των στόχων, επιτρέποντας μεταφορές μεταξύ των ταμείων της πολιτικής συνοχής.
Ισχυρότερες δυνατότητες χρηματοδότησης της αγροτικής ανάπτυξης για τους γεωργούς, τους δασοκαλλιεργητές και τις επιχειρήσεις
Επιπλέον, και χάρη στις αλλαγές που προτείνονται σήμερα στα ταμεία αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ (νομικό πλαίσιο του ΕΓΤΑΑ 2014-2022), τα κράτη μέλη θα έχουν μεγαλύτερη ευελιξία για τη στήριξη των γεωργών, των δασοκαλλιεργητών και των επιχειρήσεων που πλήττονται από φυσικές καταστροφές.
Η χρηματοδοτική στήριξη που παρέχεται από το ΕΓΤΑΑ θα καλύπτεται κατά 100% από κονδύλια της ΕΕ. Η τροποποίηση θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να παρέχουν άμεσα και γρήγορα βοήθεια έκτακτης ανάγκης σε γεωργούς, δασοκαλλιεργητές και μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) με τη μορφή κατ' αποκοπή ποσών. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα επωφεληθούν από μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τη θέσπιση και την ενίσχυση μέτρων για την αποκατάσταση του παραγωγικού δυναμικού των πληγεισών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και δασών.
Επόμενα βήματα
Η πρόταση θα υποβληθεί τώρα στη συνήθη νομοθετική διαδικασία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μόλις εγκριθεί και σύμφωνα με την αρχή της επιμερισμένης διαχείρισης, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη θα πρέπει να αποφασίσουν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αξιοποίησης αυτών των δυνατοτήτων ευελιξίας, πόση χρηματοδότηση θα κινητοποιηθεί εκ νέου για την αντιμετώπιση πρόσφατων καταστροφών, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις ειδικές ανάγκες τους. Στη συνέχεια, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλουν τροποποιήσεις του προγράμματος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για επανεξέταση και έγκριση.
Ιστορικό
Η πρόταση έρχεται ως άμεση απάντηση στις καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη που προκλήθηκαν από την καταιγίδα «Boris» και τις δασικές πυρκαγιές που κατέστρεψαν την Πορτογαλία τον Σεπτέμβριο του 2024, και μπορεί να καλύψει φυσικές καταστροφές που σημειώθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2024.
Η πρόταση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης αντίδρασης της ΕΕ που προσφέρει στα κράτη μέλη δυνατότητες να λάβουν στήριξη μετά από κλιματικές καταστροφές τόσο για άμεση ανακούφιση από την κρίση, μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και για πιο μακροπρόθεσμη ανασυγκρότηση και οικοδόμηση ανθεκτικότητας, μέσω του Ταμείου Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του γεωργικού αποθεματικού και του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μεταξύ άλλων.
Η δυνατότητα χρήσης των κονδυλίων της πολιτικής συνοχής για την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν από τις πλημμύρες ανακοινώθηκε από την πρόεδρο της Επιτροπής κ. φον ντερ Λάιεν κατά την επίσκεψή της στην Πολωνία στις 19 Σεπτεμβρίου 2024.
Η πολιτική συνοχής είναι η μεγαλύτερη πηγή χρηματοδότησης της ΕΕ που βοηθά τις περιφέρειες της ΕΕ να προλαμβάνουν, να προετοιμάζονται και να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα. Για την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027, τα ταμεία της πολιτικής συνοχής (στα οποία περιλαμβάνονται το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (και τα προγράμματα Interreg), το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Plus και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης) παρέχουν ήδη χρηματοδότηση ύψους 14 δισεκατομμυρίων ευρώ από την ΕΕ για τη στήριξη των κρατών μελών στην πρόληψη και τη διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα.
Το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΤΑΕΕ) είναι ένα άλλο βασικό μέσο της ΕΕ για τη στήριξη της ανάκαμψης μετά από καταστροφές. Από το 2002, η βοήθεια του ΤΑΕΕ κινητοποιείται ως ένδειξη αλληλεγγύης, παρέχοντας στήριξη στα κράτη μέλη της ΕΕ και στις χώρες που διαπραγματεύονται την προσχώρησή τους στην ΕΕ και αντιμετωπίζουν φυσικές καταστροφές και σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας. Δεδομένης της αυξανόμενης συχνότητας και έντασης των φυσικών καταστροφών, η Επιτροπή πέτυχε ενίσχυση του ετήσιου προϋπολογισμού του ΤΑΕΕ κατά την πρόσφατη αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ). Ο ετήσιος προϋπολογισμός που προβλέπεται για το ΤΑΕΕ μεταξύ 2024-2027 ανέρχεται πλέον σε περίπου 1,1 δισεκατομμύρια ευρώ.
Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), τα κράτη μέλη δέσμευσαν σχεδόν 9 δισεκατομμύρια ευρώ στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους για τη χρηματοδότηση μέτρων που σχετίζονται με την ετοιμότητα για φυσικές καταστροφές, συμπεριλαμβανομένων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την αντιμετώπιση της προσαρμογής και της πρόληψης κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, όπως πλημμύρες, πυρκαγιές, καταιγίδες και ξηρασίες.
Επιπλέον, τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ (2023-2027) στηρίζουν επενδύσεις που αποσκοπούν στην αποκατάσταση του γεωργικού ή δασοκομικού δυναμικού μετά από φυσικές καταστροφές, δυσμενή κλιματικά φαινόμενα ή καταστροφικά συμβάντα. Αυτό περιλαμβάνει μέτρα που συμβάλλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν, με προϋπολογισμό 93 δισεκατομμυρίων ευρώ από το 2023 έως το 2027.
Η ΚΓΠ για την περίοδο 2023-2027 περιλαμβάνει επίσης γεωργικό αποθεματικό ύψους τουλάχιστον 450 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως, προκειμένου να βοηθήσει τους γεωργούς να αντιμετωπίσουν διαταραχές της αγοράς ή έκτακτα γεγονότα που επηρεάζουν τη γεωργική παραγωγή ή διανομή. Τα τελευταία χρόνια, το αποθεματικό έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις για την άμεση στήριξη των γεωργών που επηρεάζονται από εξαιρετικά δυσμενή κλιματικά φαινόμενα.
Τα νέα μέτρα, σε συνδυασμό με τους υφιστάμενους διαθέσιμους πόρους, θα διασφαλίσουν ότι τα κράτη μέλη μπορούν να ανοικοδομηθούν χρησιμοποιώντας την προσέγγιση της «καλύτερης ανοικοδόμησης», δηλαδή να οικοδομήσουν πιο βιώσιμες, ανθεκτικές και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες στο μέλλον.
