Το 2015, η στρατηγική της ΕΕ για την ενεργειακή ένωση καθόρισε ένα τολμηρό όραμα για τον ριζικό μετασχηματισμό του ενεργειακού μας συστήματος. Οραματίστηκε μια ανθεκτική ενεργειακή ένωση, με μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα, για την παροχή ασφαλούς, βιώσιμης, ανταγωνιστικής και οικονομικά προσιτής ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους.
Κατά την τελευταία δεκαετία, σημειώθηκε σημαντική πρόοδος, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις.
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η ΕΕ κατοχύρωσε τον νομικά δεσμευτικό στόχο να καταστεί «κλιματικά ουδέτερη» έως το 2050. Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) στο «καθαρό μηδέν». Το σημαντικότερο ορόσημο σε αυτή την πορεία είναι η μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 55% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.
Σήμερα, εν μέσω αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και διεθνούς ανταγωνισμού για τις τεχνολογίες του μέλλοντος, η ολοκλήρωση της ενεργειακής ένωσης είναι πιο επείγουσα από ποτέ. Είναι σημαντικό όχι μόνο να επιτευχθούν οι στόχοι της Ευρώπης για το κλίμα, αλλά και να διασφαλιστεί η μελλοντική οικονομική ανθεκτικότητα και η βιομηχανική ανταγωνιστικότητά της.
Η ολοκλήρωση της ενεργειακής ένωσης είναι μια πολύπλευρη αποστολή, η οποία εκτείνεται σε διάφορες διαστάσεις του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ. Απαιτεί πλήρη ολοκλήρωση των ευρωπαϊκών αγορών ενέργειας - δημιουργία σύγχρονων και επαρκών ενεργειακών υποδομών, μεταξύ άλλων και σε διασυνοριακό επίπεδο, εναρμόνιση των κανονιστικών πλαισίων στην ΕΕ για τη στήριξη των επενδύσεων και της αποδοτικότητας του συστήματος ταχείας επέκτασης της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενίσχυση των επιπέδων ενεργειακής απόδοσης - το σχέδιο δράσης για οικονομικά προσιτή ενέργεια, που παρουσιάστηκε νωρίτερα φέτος, θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο.
Ταυτόχρονα, οι αγορές φυσικού αερίου της Ευρώπης εξακολουθούν να διαδραματίζουν ρόλο στο ενεργειακό σύστημα και στη μετάβασή μας σε καθαρές μορφές ενέργειας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια, σαφέστεροι κανόνες και καλύτερος συντονισμός προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία τους.
Για να επιταχυνθεί περαιτέρω η ολοκλήρωση της ενεργειακής ένωσης, συγκροτήθηκε νέα ειδική ομάδα για την Ενεργειακή Ένωση στις 16 Ιουνίου 2025. Συγκεντρώνοντας εκπροσώπους υψηλού επιπέδου από την Επιτροπή, τις χώρες της ΕΕ και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, η ομάδα αυτή θα προωθήσει λύσεις και θα δώσει πολιτική ώθηση για την ολοκλήρωση όσων ξεκίνησαν πριν από μια δεκαετία. Ειδικότερα, θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που παρεμποδίζουν την ολοκλήρωση της ενεργειακής ένωσης.
Εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα
Ο αποτελεσματικός σχεδιασμός και η παρακολούθηση τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο είναι ουσιαστικής σημασίας για την προώθηση του έργου της ενεργειακής ένωσης.
Για να αποφευχθούν διάσπαρτες και αλληλεπικαλυπτόμενες εθνικές υποχρεώσεις παρακολούθησης, η Επιτροπή θέσπισε το 2018 ένα προσαρμοσμένο πλαίσιο, βάσει του λεγόμενου «κανονισμού για τη διακυβέρνηση», για τη στήριξη των χωρών της ΕΕ στην εφαρμογή της στρατηγικής για την ενεργειακή ένωση και την επίτευξη των στόχων για το 2030.
Πυρήνας αυτού του πλαισίου αποτελούν τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ), στα οποία κάθε χώρα της ΕΕ περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύει να επιτύχει τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους για το 2030 και τους στόχους της ενεργειακής ένωσης. Οι χώρες της ΕΕ κλήθηκαν να επικαιροποιήσουν τα οικεία ΕΣΕΚ πέρυσι, ώστε να ληφθούν υπόψη οι νέοι στόχοι για το 2030 που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη αξιολόγηση των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ από την Επιτροπή, οι χώρες της ΕΕ βελτίωσαν σημαντικά τα σχέδιά τους μετά τις συστάσεις της Επιτροπής τον Δεκέμβριο του 2023. Ο σωρευτικός αντίκτυπος των επικαιροποιημένων σχεδίων σημαίνει ότι η ΕΕ πλησιάζει τους συλλογικούς στόχους της για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% και επίτευξη μεριδίου τουλάχιστον 42,5% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα σημαντικά κενά τα οποία η Επιτροπή επιθυμεί να αντιμετωπίσει.
Από πολιτική άποψη, η πρόσφατη ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία πρόσθεσε την πολιτική προτεραιότητα της μείωσης της εξάρτησης της ΕΕ από τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων, και η έκθεση Draghi υπογράμμισε τη σημασία της μείωσης του κόστους της ενέργειας για να γίνει πιο ανταγωνιστική. Ένα σημαντικό σημείο εδώ αφορά στη συμβολή στην επίτευξη αυτών των στόχων μέσω της ολοκλήρωσης της ενεργειακής ένωσης, όπως έχει ήδη προσδιοριστεί το 2015.
Ετήσια έκθεση για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης
Κάθε χρόνο, από τη δρομολόγηση της στρατηγικής, η Επιτροπή προβαίνει σε απολογισμό της προόδου της ΕΕ προς την επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης στην έκθεσή της για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης. Η έκθεση του 2025, που έχει προγραμματιστεί να δημοσιευθεί τον Σεπτέμβριο, θα είναι η επόμενη ευκαιρία για να γίνει αυτό.
