Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
1. Ποιος είναι ο στόχος της νέας στρατηγικής της ΕΕ για την προσαρμογή;
Το μακροπρόθεσμο όραμα που παρουσιάζεται στη στρατηγική με ορίζοντα το 2050 είναι να καταστεί η ΕΕ μια κοινωνία ανθεκτική και πλήρως προσαρμοσμένη στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Συμπληρώνοντας τον φιλόδοξο στόχο της ΕΕ για επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως τα μέσα του αιώνα, η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στην ενίσχυση της προσαρμοστικής ικανότητας της ΕΕ και του κόσμου και στην ελαχιστοποίηση της τρωτότητας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού και την πρόταση για τον ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα.
Η νέα στρατηγική επιδιώκει την εντατικοποίηση της δράσης σε ολόκληρη την οικονομία και την κοινωνία, σε συνέργεια με άλλες πολιτικές της Πράσινης Συμφωνίας, όπως η προστασία της βιοποικιλότητας και η βιώσιμη γεωργία. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού θα απαιτηθεί εξυπνότερη, ταχύτερη και πιο συστημική προσαρμογή, καθώς και ενίσχυση της διεθνούς δράσης για την προσαρμογή. Αυτό συνεπάγεται διεύρυνση των γνώσεών μας σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τις λύσεις προσαρμογής, βελτίωση του σχεδιασμού προσαρμογής και των αξιολογήσεων του κλιματικού κινδύνου, επιτάχυνση της δράσης προσαρμογής και συμβολή στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η προσέγγιση που καθορίζεται στη στρατηγική αυτή αφορά την οικονομία στο σύνολό της και αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στους πιο ευάλωτους προκειμένου να διασφαλιστεί μια δίκαιη και ισότιμη ανθεκτικότητα.
2. Γιατί χρειαζόμαστε τώρα μια νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή;
Ακόμη και αν τερματίζονταν σήμερα όλες οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, αυτό δεν θα απέτρεπε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που είναι ήδη αισθητές. Οι σοβαρές επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στην υγεία και την κοινωνικοοικονομική ευημερία μας αποτελούν αυστηρή προειδοποίηση για τους κινδύνους της ανεπαρκούς προετοιμασίας. Η συχνότητα και η σοβαρότητα των ακραίων κλιματικών και καιρικών φαινομένων αυξάνονται.
Αυτά τα ακραία φαινόμενα κυμαίνονται από τις πρωτοφανείς δασικές πυρκαγιές και τους καύσωνες έως τις καταστροφικές ξηρασίες, και από τους τυφώνες που καταστρέφουν τις εξόχως απόκεντρες περιοχές της ΕΕ έως τα αποδεκατισμένα δάση εξαιτίας της άνευ προηγουμένου εξάπλωσης του σκολύτη στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Η λειψυδρία στην ΕΕ έχει επηρεάσει διάφορες οικονομικές δραστηριότητες όπως η γεωργία, η υδατοκαλλιέργεια, ο τουρισμός, η ψύξη των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και οι ποτάμιες εμπορευματικές μεταφορές. Στην ΕΕ, οι οικονομικές απώλειες λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων ήδη υπερβαίνουν, κατά μέσο όρο, τα 12 δισ. ευρώ ετησίως.
Ενώ η στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή του 2013 αξιολογήθηκε θετικά το 2018, η εμβάθυνση και η επέκταση των δράσεων προσαρμογής είναι αναγκαίες, π.χ. για να καταστούν τα δεδομένα πιο ομοιόμορφα και προσβάσιμα, να γεφυρωθεί το χάσμα στην προστασία του κλίματος —το μερίδιο των μη ασφαλισμένων οικονομικών απωλειών— και να αυξηθεί η χρηματοδότηση για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή στην ΕΕ και παγκοσμίως.
Η προσαρμοστική ικανότητα της ΕΕ πρέπει να ενισχυθεί σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού και τον προτεινόμενο ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα. Η στρατηγική έρχεται σε μια σημαντική στιγμή, ενόψει της COP26 που θα διεξαχθεί στη Γλασκόβη, όπου η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή θα διαδραματίσει καίριο ρόλο.
3. Ποιες δράσεις σχεδιάζονται στην ΕΕ στο πλαίσιο της στρατηγικής;
Η στρατηγική επιδιώκει τρεις στόχους και προτείνει μια σειρά δράσεων για την επίτευξή τους:
- Να καταστεί η προσαρμογή εξυπνότερη — βελτίωση των γνώσεων και της διαθεσιμότητας των δεδομένων με ταυτόχρονη διαχείριση της εγγενούς αβεβαιότητας σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή· εξασφάλιση περισσότερων και καλύτερων δεδομένων για κινδύνους και απώλειες που συνδέονται με το κλίμα, και ανάδειξη της Climate-ADAPT σε έγκυρη ευρωπαϊκή πλατφόρμα γνώσεων για την προσαρμογή.
- Να καταστεί η προσαρμογή πιο συστημική — στήριξη της ανάπτυξης πολιτικής σε όλα τα επίπεδα της διακυβέρνησης, της κοινωνίας και της οικονομίας και σε όλους τους τομείς μέσω της βελτίωσης των στρατηγικών και των σχεδίων προσαρμογής· ενσωμάτωση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή στη μακροδημοσιονομική πολιτική και προώθηση λύσεων για την προσαρμογή βασισμένων στη φύση.
- Να επιταχυνθεί η προσαρμογή σε όλους τους τομείς — επιτάχυνση της ανάπτυξης και της υλοποίησης λύσεων προσαρμογής· μείωση των κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα· γεφύρωση του χάσματος στην προστασία του κλίματος και διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της βιωσιμότητας των γλυκών υδάτων.
Παράλληλα, η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει κατευθυντήριες γραμμές, τεχνική ικανότητα και δυνατότητες χρηματοδότησης προκειμένου να βοηθήσει τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τις τοπικές διοικήσεις να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν ολοκληρωμένες στρατηγικές και δράσεις προσαρμογής. Η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης να ενσωματώνει την προσαρμογή συνεκτιμώντας τις παραμέτρους της κλιματικής αλλαγής στις πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ ώστε να καταστούν ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή.
4. Με ποιον τρόπο ενσωματώνεται η διεθνής δράση στο πλαίσιο της στρατηγικής;
Οι φιλοδοξίες μας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή πρέπει να ανταποκρίνονται στην παγκόσμια ηγετική μας θέση στον τομέα του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Η συμφωνία του Παρισιού έθεσε τον παγκόσμιο στόχο για την προσαρμογή την οποία υπογράμμισε ως βασικό παράγοντα συμβολής στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Η προσαρμογή αποτελεί διατομεακό στοιχείο της εξωτερικής δράσης της ΕΕ και των κρατών μελών, το οποίο καλύπτει τους τομείς της αναπτυξιακής συνεργασίας, της μετανάστευσης, του εμπορίου, της γεωργίας και της ασφάλειας. Η ΕΕ συνεργάζεται ήδη από καιρό με άλλες χώρες για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή σε όλα τα επίπεδα, αλλά η στρατηγική εντάσσει τη συνεργασία αυτή σε ένα συνεκτικό πλαίσιο γύρω από τρεις δράσεις:
- αύξηση της στήριξης για τη διεθνή ανθεκτικότητα και ετοιμότητα ως προς την κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα με τη στήριξη της ανάπτυξης και της εφαρμογής των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών (σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού) στις χώρες εταίρους·
- αύξηση της διεθνούς χρηματοδότησης για την ανάπτυξη ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα μέσω των μηχανισμών εξωτερικής δράσης της ΕΕ και της μόχλευσης επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα·
- ενίσχυση της δέσμευσης και των ανταλλαγών παγκοσμίως, με την άντληση διδαγμάτων από τους διεθνείς εταίρους μας οι οποίοι επί μεγάλο χρονικό διάστημα είναι άμεσα αντιμέτωποι με την κλιματική αλλαγή και έχουν αποκτήσει πολύτιμη εμπειρία που μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη να καταστεί ανθεκτικότερη στην κλιματική αλλαγή, καθώς και με τη ανταλλαγή πληροφοριών, για παράδειγμα, από το πρόγραμμα COPERNICUS.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της αύξησαν τη συνολική χρηματοδοτική στήριξή τους για το κλίμα σε τρίτες χώρες κατά 7,4 % το 2019, ήτοι σε 21,9 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το 52 % δαπανήθηκε για τη στήριξη των εταίρων μας όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Προκειμένου να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η Επιτροπή θα επιδιώξει να αυξήσει τους πόρους και να κινητοποιήσει μεγαλύτερης κλίμακας χρηματοδότηση για την προσαρμογή, μεταξύ άλλων μέσω καινοτόμων μηχανισμών όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη+, καθώς και να διαθέσει πόρους μέσω διμερών διαύλων και μέσω των κρατών μελών.
5. Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την προσαρμογή στην Ευρώπη;
Η στρατηγική για την προσαρμογή έχει ως στόχο να αναδειχτεί η Climate-ADAPT σε έγκυρη ευρωπαϊκή πλατφόρμα γνώσεων για την προσαρμογή, συνδέοντάς την με άλλες σχετικές πύλες και πηγές γνώσεων και καθιστώντας την ευκολότερα προσβάσιμη για τους πολίτες, την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.
Η Climate-ADAPT παρέχει ήδη σήμερα πρόσβαση σε αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, τις κοινωνικοοικονομικές πτυχές τους, καθώς και το κόστος και τα οφέλη των επιλογών προσαρμογής. Η συνεχής ανάπτυξή της θα παρέχει ζωτικής σημασίας στήριξη στους φορείς λήψης αποφάσεων και θα βοηθήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο να αναπτύξουν τεκμηριωμένα μέτρα και πολιτικές για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Η Climate-ADAPT θα φιλοξενήσει επίσης το νέο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Κλίματος και Υγείας. Το Παρατηρητήριο αυτό θα ενισχύσει την ευαισθητοποίησή μας και θα βελτιώσει την κατανόησή μας για τους αυξανόμενους κινδύνους που συνεπάγεται η κλιματική αλλαγή για την υγεία, όπως η θερμική καταπόνηση, οι απειλές για την ασφάλεια των τροφίμων και την επισιτιστική και υδατική ασφάλεια, ή η εμφάνιση και εξάπλωση λοιμωδών νόσων. Θα μας βοηθήσει να προβλέψουμε καλύτερα και να ελαχιστοποιήσουμε αυτούς τους κινδύνους, και να βελτιώσουμε την ατομική και συλλογική μας ετοιμότητα.
6. Τι θα πρέπει να κάνουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής και με ποιον τρόπο θα μετράται η πρόοδος;
Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι μια διαδικασία. Οι συζητήσεις σχετικά με τυποποιημένους δείκτες που αποτυπώνουν με ακρίβεια την πρόοδο βρίσκονται σε εξέλιξη σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Στόχος της στρατηγικής είναι να διευρύνει και να καταστήσει ευκολότερα προσβάσιμη μια εργαλειοθήκη την οποία θα μπορούν να χρησιμοποιούν οι φορείς της προσαρμογής στο έργο τους και να προσαρμόζουν στις ατομικές τους ανάγκες, είτε πρόκειται για εθνικές, περιφερειακές ή τοπικές διοικήσεις, είτε για ΜΜΕ ή μεμονωμένους πολίτες.
Προκειμένου να καταστεί δυνατή η λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων, η στρατηγική προωθεί την ανταλλαγή γνώσεων και τη διαθεσιμότητα δεδομένων. Οι υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων των κρατών μελών σχετικά με την προσαρμογή καθορίζονται ήδη σε ειδικές νομοθετικές πράξεις, όπως οι κανονισμοί για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης. Ο ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα, μόλις εγκριθεί, θα καθορίζει επίσης τις σχετικές υποχρεώσεις της ΕΕ και των κρατών μελών της.
7. Ποιοι πόροι είναι διαθέσιμοι σε επίπεδο ΕΕ για την προσαρμογή;
Η χρηματοδοτική στήριξη για την προσαρμογή διατίθεται μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, του προγράμματος LIFE και του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η προτεινόμενη αποστολή του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή θα μοχλεύσει επίσης σημαντικούς πόρους στο πλαίσιο των προσπαθειών να καταστεί η Ευρώπη ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή.
Η Επιτροπή θα στηρίξει την αξιοποίηση, σε τοπικό επίπεδο, δεδομένων καθώς και ψηφιακών και έξυπνων λύσεων για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Για να βοηθήσει τις τοπικές αρχές να μεταβούν από τον σχεδιασμό στη δράση, η ΕΕ θα εφαρμόσει πιλοτικά έναν μηχανισμό υποστήριξης πολιτικής για τη συνδρομή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στο πλαίσιο του Συμφώνου των Δημάρχων της ΕΕ.
