Πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε για να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους του σήμερα και του αύριο;
Η κλιματική αλλαγή, οι γεωπολιτικές εντάσεις και η τεχνολογική πρόοδος συμβάλλουν σε ένα όλο και πιο περίπλοκο τοπίο κινδύνων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να εξαπλωθούν και να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τομέων, ενισχύοντας ή επιδεινώνοντας ο ένας τις επιπτώσεις του άλλου καθώς εξελίσσονται. Η κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα, τροφοδοτεί συχνότερες και σοβαρότερες δασικές πυρκαγιές, οι οποίες υποβαθμίζουν την ποιότητα του αέρα. Με τη σειρά του, αυτό μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη υγεία και να ασκήσει πίεση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.
Επιπλέον, οι κίνδυνοι αυτοί επηρεάζουν συχνά πολλές περιφέρειες πέραν των εθνικών συνόρων, καθιστώντας αδύνατη τη διαχείρισή τους μεμονωμένα από μεμονωμένες χώρες. Για παράδειγμα, οι πλημμύρες υπερβαίνουν τακτικά τα σύνορα, επηρεάζοντας τις υποδομές και τις κοινότητες σε πολλές χώρες.
Ποια φαινόμενα είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν αλυσιδωτές επιπτώσεις
Το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) ανέλυσε 47 κινδύνους που καλύπτουν φυσικούς, τεχνολογικούς, κοινωνικούς και γεωπολιτικούς τομείς. Αυτή η ανάλυση οδήγησε σε μια έκθεση που διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι τρέχοντες και οι αναδυόμενοι κίνδυνοι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους για να δημιουργήσουν σύνθετες επιδράσεις και αλυσιδωτές επιπτώσεις.
Η έκθεση προσδιορίζει τους παράγοντες που είναι πιο πιθανό να επηρεάσουν πολλαπλούς κινδύνους: η γεωπολιτική αστάθεια είναι η πιο κοινή, ακολουθούμενη από την αδύναμη διακυβέρνηση, την κλιματική αλλαγή, την αστικοποίηση, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την τεχνολογική ανάπτυξη.
Προς την προληπτική και χωρίς αποκλεισμούς ετοιμότητα
Ενώ το τοπίο των κινδύνων στην Ευρώπη είναι καλά τεκμηριωμένο, υπάρχει σημαντικός κατακερματισμός μεταξύ των ορισμών και της ταξινόμησης, των μεθοδολογιών και των προτύπων κινδύνου. Αυτές οι διαφορές δημιουργούν προκλήσεις, αλλά συμβάλλουν επίσης στην οικοδόμηση μιας πλουσιότερης και πιο διαφοροποιημένης επισκόπησης. Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για καλύτερη διαλειτουργικότητα και συντονισμό προκειμένου να αξιοποιηθεί αυτή η ποικιλία πηγών. Ζητεί την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου εκτίμησης κινδύνων της ΕΕ, ικανού να λαμβάνει υπόψη πολλαπλούς κινδύνους και να καθιστά δυνατό τον συντονισμό μεταξύ τομέων και συνόρων με μια προσέγγιση για το σύνολο της κοινωνίας.
Η επένδυση σε προβλέψεις και σχεδιασμό σεναρίων θα πρέπει επίσης να αποτελεί προτεραιότητα. Οι προβλέψεις θα πρέπει να επεκταθούν ώστε να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι υψηλού αντίκτυπου και χαμηλής πιθανότητας: γεγονότα όπως οι ηλιακές καταιγίδες, οι πανδημίες και τα πυρηνικά ατυχήματα τα οποία, αν και σπάνια, θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές συνέπειες σε πολλούς τομείς.
Ο σχεδιασμός σεναρίων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα λεγόμενα σημεία ανατροπής του συστήματος της Γης. Πρόκειται για όρια τα οποία, εάν ξεπεραστούν, θα οδηγήσουν σε καταστροφικές και συχνά μη αναστρέψιμες συνέπειες. Τουλάχιστον πέντε από τα δεκαέξι εντοπισθέντα σημεία καμπής θα μπορούσαν να ξεπεραστούν εάν οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξηθούν κατά περισσότερο από 1,5 °C. Δεδομένου ότι η υπέρβαση αυτών των σημείων καμπής δεν αποτελεί πλέον απίθανο σενάριο, η ΕΕ θα πρέπει να ενσωματώσει αυτές τις δυνατότητες στον σχεδιασμό κινδύνων της.
Ιστορικό
Η έκθεση βασίζεται σε διεξοδική ανάλυση 38 μελετών από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, καθώς και σε σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις και διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Βασίζεται στην ανάλυση του ΚΚΕρ για το 2024 σχετικά με τους διασυνοριακούς και αναδυόμενους κινδύνους στην Ευρώπη, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 60 εμπειρογνώμονες και υπογράμμισε την αυξανόμενη πολυπλοκότητα και διασύνδεση των κινδύνων καταστροφών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Όσον αφορά το μέλλον, το ΚΚΕρ θα ενισχύσει την ικανότητα της ΕΕ να προβλέπει και να ανταποκρίνεται σε συστημικούς κινδύνους μέσω του χαρτοφυλακίου προβλέψεων, κινδύνων και ανθεκτικότητας, το οποίο συγκεντρώνει την έρευνα σχετικά με την ανθεκτικότητα της κοινωνίας, τα γεγονότα που προκαλούν αναστάτωση και τις μακροπρόθεσμες απειλές.
Η έκθεση υποστηρίζει τη στρατηγική της ΕΕ για την Ένωση Ετοιμότητας και ευθυγραμμίζεται με πλαίσια όπως ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης και οι στόχοι του για την ανθεκτικότητα στις καταστροφές, καθώς και η ευρωπαϊκή στρατηγική προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
